Καρκίνος των Ωοθηκών
Γενικά
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο δεύτερος πιο συχνός γυναικολογικός καρκίνος στις ανεπτυγμένες χώρες και ο τρίτος πιο συχνός καρκίνος στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η μέση ηλικία εμφάνισης είναι τα 63 έτη. Η ηλικία εμφάνισης είναι συνήθως μικρότερη σε γυναίκες που έχουν κάποιο κληρονομούμενο καρκινικό σύνδρομο που σχετίζεται με καρκίνο των ωοθηκών.
Οι πιο συχνοί ιστολογικοί τύποι είναι το ορώδες, το ενδομητριοειδές, το διαυγοκυτταρικό και το βλενώδες καρκίνωμα. Πιο σπάνια ένας όγκος των ωοθηκών μπορεί να προέρχεται από γεννητικά κύτταρα (germ cell tumors και sex cord stromal tumors).
Παράγοντες Κινδύνου και Προδιαθεσικοί Παράγοντες
Υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου που έχουν ενοχοποιηθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών. Τέτοιοι είναι:
1. Η μη απόκτηση παιδιού
2. Το κάπνισμα
3. Ενδομητρίωση
4. Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
5. Τα κληρονομικά καρκινικά σύνδρομα που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών (BRCA1/2 mutation syndrome και Lynch syndrome)
Συμπτώματα – Διάγνωση – Πρόγνωση
Τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι γυναίκες με καρκίνο των ωοθηκών μπορεί να προσομοιάζουν με συμπτώματα του γαστρεντερικού συστήματος όπως διάχυτα κοιλιακά ενοχλήματα ή διάχυτος κοιλιακός πόνος ή αίσθημα πληρότητας. Επίσης σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προσομοιάζουν με συμπτώματα του ουροποιητικού συστήματος όπως δυσουρικά ενοχλήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις επίσης μπορεί να εμφανίζεται ως άλογος χαμηλά στην πύελο ή με αύξηση της διαμέτρου της κοιλιάς. Στην τελευταία περίπτωση συνήθως αυτό αποτελεί ένδειξη εμφάνισης ελεύθερου υγρού στην κοιλιά του λεγόμενου ασκητικού υγρού.
Η διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών συνήθως γίνεται κατά τη πραγματοποίηση ενός γυναικολογικού υπερήχου και συνήθως για την επιβεβαίωση της υποψίας απαιτείται και επιπλέον απεικονιστικός έλεγχος με αξονική τομογραφία ή ακόμα καλύτερα με μαγνητική τομογραφία πυέλου. Επίσης επί υποψίας και προ του χειρουργείου συστήνεται και ο πλήρης έλεγχος με αξονικές και άνω κοιλίας και θώρακα.
Η πρόγνωση του καρκίνου των ωοθηκών εξαρτάται από το στάδιο της διάγνωσης. Συνήθως η διάγνωση σε πρώιμα στάδια συνδέεται με πολύ καλύτερα ποσοστά επιβίωσης. Ακόμα ωστόσο και οι γυναίκες που διαγιγνώσκονται με προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών μέσω της αύξησης των θεραπευτικών μέσων τα τελευταία χρόνια έχουν πολύ καλύτερη πρόγνωση από ότι θα είχαν πριν 5 χρόνια.
Έλεγχος για κληρονομικά καρκινικά σύνδρομα
Ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών θα πρέπει να ακολουθούν μια γενετική συμβουλευτική για την εκτίμηση του κινδύνου ύπαρξης ενός κληρονομικού καρκινικού συνδρόμου.
Σε όλες τι ασθενείς με επιθηλιακό καρκίνωμα ωοθηκών θα πρέπει να προσφέρεται γονιδιακός έλεγχος για ύπαρξη BRCA1/2 μετάλλαξης. Αυτό πλέον καλύπτεται μέσω του εθνικού συστήματος συνταγογράφησης, κάνοντας τη συγκεκριμένη εξέταση προσβάσιμη για όλες τις γυναίκες που πιθανό να νοσήσουν από καρκίνο ωοθηκών.
Επίσης σε ασθενείς με θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο ωοθηκών ή μαστού ή ενδομητρίου ή παχέος εντέρου ή σε γυναίκες που εμφανίζουν καρκίνο ωοθηκών σε μικρότερη ηλικία από το μέσο όρο ηλικία εμφάνισης (63 έτη) καρκίνου των ωοθηκών, θα ήταν χρήσιμο να κάνουν γονιδιακό έλεγχο και για άλλα πιθανά κληρονομικά καρκινικά σύνδρομα (π.χ. Lynch σύνδρομο).
Η επιβεβαίωση παρουσίας ενός κληρονομικού καρκινικού συνδρόμου μπορεί να επηρεάσει τις θεραπευτικές επιλογές όσο και τις φροντίδα των ασθενών αυτών μετά το τέλος της κύριας θεραπείας. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα η παρουσία BRCA1/2 μετάλλαξης (BRCA1/2 cancer syndrome) σε γυναικες με καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών. Σε αυτές τις γυναίκες μετά το τέλος της κύριας θεραπείας (ότι και να προβλέπεται σε αυτή δλδ χημειοθεραπεία, χειρουργείο ή ακτινοθεραπεία) συνίσταται η αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή και η ολική αφαίρεση των ωοθηκών και των εξαρτημάτων. Το ίδιο συστήνεται και στις γυναίκες που δεν έχουν νοσήσει από καρκίνο και βρεθούν θετικές για BRCA1 ή BRCA2 μετάλλαξη.
Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης του καρκίνου των ωοθηκών είναι αρχικά η χειρουργική αντιμετώπιση. Το χειρουργείο είναι ακόμα και σε προχωρημένο καρκίνο των ωοθηκών η βασική αρχή αντιμετώπισης. Το χειρουργείο δεν έχει ρόλο μόνο σε περιπτώσεις πολύ προχωρημένης νόσου (νόσος με πολλές μεταστατικές εστίες).
Μετά από ένα άρτιο χειρουργείο (το χειρουργείο στο καρκίνο των ωοθηκών έχει τεράστια σημασία καθώς πρέπει να αφαιρεθούν συγκεκριμένες ανατομικές δομές και να ψαχθεί σωστά όλη η κοιλιά) οι ασθενείς συνήθως θα λάβουν επικουρική χημειοθεραπεία. Ανάλογα με το στάδιο της νόσου και με το αποτέλεσμα από τον έλεγχο για το BRCA1/2 status, κάποιες γυναίκες θα λάβουν μετά το τέλος της κύριας θεραπείας με χημειοθεραπεία μια επιπλέον θεραπεία που ονομάζεται θεραπεία συντήρησης. Αυτή γίνεται με φάρμακα που ανήκουν στην κατηγορία των PARP-Inhibitors, είναι φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα και η διάρκεια της θεραπείας συντήρησης είναι από 2-3 χρόνια.
Σε μεταστατική νόσο ή σε νόσο που υποτροπιάζει κύριο ρόλο έχει η χημειοθεραπεία. Μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις τοπικής υποτροπής έχει ρόλο ένα δεύτερο χειρουργείο ακολουθούμενο από τη λήψη χημειοθεραπείας.